سیمای سوره حمد و در سهای تربیتی

سیماى سوره حمد

 سوره‏ ى حمد كه نام دیگرش «فاتحة الكتاب» است، هفت آیه دارد(1)

وتنها سوره‏اى است كه بر هر مسلمانى واجب است روزانه ده بار آن را در نمازهاى شبانه روزى بخواند و در صورت ترك عمدى نماز او باطل است. «لاصلاة الاّ بفاتحة الكتاب»(2)
 بنا به روایت جابربن عبداللّه انصارى از رسول اكرم صلى الله علیه وآله: این سوره بهترین سوره‏ هاى قرآن است. و به نقل ابن عباس؛ سوره ‏ى حمد اساس قرآن است. در حدیث نیز آمده است: اگر هفتاد مرتبه این سوره را بر مرده خواندید و زنده شد، تعجّب نكنید.(3)
 از نامگذارى این سوره به «فاتحة الكتاب» توسط پیامبر اكرم ‏صلى الله علیه وآله،(4)

معلوم مى‏شود كه تمام آیات قرآن در زمان رسول خداصلى الله علیه وآله جمع آورى شده و به صورت كتاب در آمده است و به امر ایشان این سوره در آغاز و شروع كتاب (قرآن) قرار گرفته است.
 همچنین در حدیث ثقلین مى‏خوانیم كه پیامبرصلى الله علیه وآله فرمود: «انّى تارك فیكم الثقلَین كتاب اللَّه و عترتى»(5) من دو چیز گرانبها در میان شما مى‏گذارم، كتاب خدا و خاندانم. از این حدیث نیز معلوم مى‏شود كه آیات الهى در زمان پیامبرصلى الله علیه وآله به صورت «كتاب اللّه» جمع آورى شده و به همین نام در میان مسلمانان معروف و مشهور بوده است.
 آیات سوره‏ ى مباركه فاتحه، اشاراتى در باره‏ ى خداوند و صفات او، مسأله معاد، شناخت و درخواست رهروى در راه حقّ و قبول حاكمیت و ربوبیّت خداوند دارد. همچنین به ادامه‏ ى راه اولیاى خدا، ابراز علاقه واز گمراهان و غضب‏ شدگان اعلام بیزارى و انزجار شده است.
 سوره‏ى حمد - همانند خود قرآن - مایه‏ ى شفاست، هم شفاى دردهاى جسمانى و هم شفاى بیمارى‏هاى روحى.(6)
درسهاى تربیتى سوره‏ ى حمد

قبل از تفسیر سوره حمد سیمایى از درسهاى این سوره را ترسیم نموده و در صفحات بعد به شرح آن مى‏پردازیم؛
 1- انسان در تلاوت سوره ‏ى حمد با «بسم‏ اللَّه» از غیر خدا قطع امید مى‏كند.
 2- با «ربّ العالمین» و «مالك یوم الدین» احساس مى‏كند كه مربوب و مملوك است و خودخواهى و غرور را كنار مى‏گذارد.
 3- با كلمه «عالمین» میان خود و تمام هستى ارتباط برقرار مى‏كند.
 4- با «الرّحمن الرّحیم» خود را در سایه لطف او مى‏داند.
 5 - با «مالك یوم الدین» غفلتش از آینده زدوده مى‏شود.
 6- با گفتن «ایّاك نعبد» ریا و شهرت طلبى را زایل مى‏كند.
 7- با «ایّاك نستعین» از ابرقدرت‏ها نمى‏ هراسد.
 8 - از «انعمت» مى‏ فهمد كه نعمت‏ها به دست اوست.
 9- با «اهدنا» رهسپارى در راه حقّ و طریق مستقیم را درخواست مى‏كند.
 10- در «صراط الّذین انعمت علیهم» همبستگى خود را با پیروان حقّ اعلام مى‏كند.
 11- با «غیر المغضوب علیهم» و «لا الضّالّین» بیزارى و برائت از باطل و اهل باطل را ابراز مى‏دارد.

1) عدد هفت، عدد آسمان‏ها، ایّام هفته، طواف، سعى بین صفا ومروه و پرتاب سنگ به شیطان نیز مى‏باشد.
2) مستدرك، ج‏4، ح‏4365.
3) بحار، ج 92، ص 257.
4) عیون اخبار الرضا، ج‏2، ص‏27.
5) بحار، ج 2، ص 100.
6) علاّمه امینى‏قدس سره در تفسیر فاتحة الكتاب، روایات زیادى را در این زمینه نقل نموده است.

تفسیر نور حجه الاسلام قرائتی